Santiago. Historia, tradición e lenda

O descubrimento e identificación dun sepulcro, cuxos restos se atribuíron a Santiago o Maior nos territorios máis occidentais de Europa durante a década do oitocentos vinte, marcan a orixe do culto ao Apóstolo e o nacemento da peregrinación xacobea. As referencias históricas sobre tales acontecementos e a vida de Santiago estiveron sempre envoltas dunha mestura de tradición e lenda. Aínda que a tradición do enterramento do Apóstolo na Gallaecia é anterior ao seu descubrimento por Teodomiro, bispo de Iria, os documentos que relatan tal achado e o traslado do corpo desde Xerusalén son posteriores e non están exentos de certa intencionalidade. A partir do século VI esténdese a crenza de que os apóstolos estaban enterrados alí onde predicaran e a tradición occidental atribúe a Santiago a evanxelización de Hispania. Iso xustifica que antes do descubrimento (inventio) circulasen escritos que recollesen antigas tradicións transmitidas posiblemente pola Igrexa visigoda e sinalasen Finis Terrae como o lugar de enterramento de Santiago.

Historia. Santiago como discípulo de Xesús

Os evanxeos canónicos e os Feitos dos Apóstolos proporcionan os escasos datos históricos referidos a Santiago o Maior. Era fillo de Zebedeo e de María Salomé e irmán do apóstolo e evanxelista Xoán. Ambos os dous foron chamados por Xesús mentres pescaban no Mar de Galilea e recibiron do Mestre o sobrenome de Boanerxes (fillos do trono) polo seu carácter impulsivo.

Santiago formaba parte, con Xoán e con Pedro, do grupo dos apóstolos máis próximos a Xesús e sería testemuña privilexiada dos acontecementos máis relevantes da súa vida: resurrección da filla de Xairo, Transfiguración no Monte Tabor, oración no Horto das Oliveiras, etc.

Neste espazo son varias as figuras referidas á filiación familiar de Santiago, vinculada directamente á do propio Xesús. A iconografía da santa parentela, na que aparece santa Ana como nai da Virxe e iniciadora da xenealoxía feminina de Cristo, está vinculada xenealóxicamente coa de Santiago, pois é o seu curmán. Unha representación máis ampla da Sagrada Familia por filiación materna podémola ver na denominada «Santa Parentela»: presenta unha estudada composición que pretende diferenciar a importancia dos distintos membros que compoñen a familia da Virxe e, polo tanto, a ascendencia de Cristo. Nun primeiro plano, á esquerda, aparece sentada María Salomé co seu fillo, Santiago o Maior.

No altorrelevo en madeira denominado tamén «Santa Parentela» represéntase a Santiago cos seus pais, Zebedeo e María Salomé, acompañados por Xoán (o Evanxelista e apóstolo), seu irmán, apoiado nas pernas da súa nai. Santiago neno, que leva como atributos o bordón e o sombreiro colgado das costas, vai guiado polo seu pai que o leva collido da man.